Kum Eşdeğeri Deneyi
KUM EŞDEĞERİ DENEYİ
1— TANIM:
Bu deneyle 4.75 mm elekten geçen İnce agreganın içerisindeki 75 μm'den İnce malzemenin relatif oranı bulunur.
Minimum kum eşdeğeri agrega İçinde müsaade edilen 75 μm'den İnce tane miktarına göre belirlenir.
Bu deneyle yolda kullanılan agrega İçindeki ince malzemenin miktarı, arazi laboratuarı’nda kısa zamanda saptanabilir.
2— KULLANILAN ALETLER:
2.1. Ölçü Silindiri: İç çapı 3.17 cm (1 1/4 inç) ve yüksekliği yaklaşık olarak 42 cm (17 inç) olan alttan itibaren 38 cm'ye (15 inç) kadar derecelendirilmiş şeffaf bir ölçü silindiri ve tıpası (Şekil -21)
2.2. Şişe: İki delikli bir tıpa ve eğik bir bakır borudan meydana gelen sifon tertibatlı en az 3.8 litre (1 galon) hacminde bir şişe. Şişenin deney masasından en az 90 cm yükseklikte olması gerekir. (Şekil - 21)
2.3. Sulama Tüpü: Dış çapı 0.64 cm olan pirinç veya bakır borudan yapılmış bir sulama tüpü. Tüpün bir ucu kapatılarak kama şekline getirilmiştir. Kamanın iki yanında 60'lık matkapla iki delik delinmiş olmalıdır. (Şekil • 21)
2.4. Lastik Boru : üzerinde akım kesme mandalı bulunan 4.76 mm çapın da,sulama borusunu sifon takımına bağlamak için kullanılan uzun bir lastik boru. (Şekil-21).
2.5. Ölçü Pabucu : 46 cm uzunluğunda ve tabanında 2.54 cm çapında konik bir ayağa sahip ağırlaştırılmış bir mil. Bu mili ölçü silindirine serbestçe yerleştirebilmek için ayağa üç tane merkezleme vidası takılıdır. Silindirin ağzına serbestçe durabilen ve milin uç kısmını silindirin merkezinde tutmaya yarayan bir başlık, ölçü pabucunun toplam ağırlığını 1000 ± 5 grama tamamlamak İçin millin üst ucuna ayrıca bir ağırlık eklenmiştir. (Şekil -21)
2.6. Ölçü Kabı : Yaklaşık olarak 5.7 cm çapında. 88 mililitre kapasitesinde paslanmaz bir kap. (Şekil - 21)
2.7. Huni: Numuneyi ölçü silindirine boşaltmaya yarayan 10.16 cm çapında bir huni. (Şekil - 21)
2.8. Kronometre veya bir saat.
2.9. Cam Çubuk:
ölçü silindirinde numuneyi karıştırmak İçin yaklaşık olarak 50 cm boyunda bir cam çubuk.
2.10. Mekanik Sallayıcı:
Salınım aralığı 20.3±0.2 cm olan ve dakikada 175±2 devir yapan, sağlam bir yere oturtulmuş mekanik bir sallayıcı (Şekil - 22)
2.11. Elle Çalışan Sallayıcı:
Mekanik sallayıcının bulunmadığı yerlerde kullanılan ve elle çalıştırılan bir sallayıcı. Sallanmadan önce, sistemin sert ve düz gün bir yere kelepçelerle sıkıca bağlanması gereklidir.

2.12. Ayrıştırıcı Çözeltinin Hazırlanması:
1°) 454 g saf olmayan teknik susuz (anhidrit) kalsiyum klorür, 1895 mililitre (1/2 galon) suda eritilir. Çözelti soğuduktan sonra 12 numaralı watman kağıdından veya buna benzer başka bir süzgeç kağıdından süzülür.
 2°) Süzülen çözeltiye, 2050 gr (1640 ml) gliserin ve 47 gram (45 mililitre) for maldehit ilave edilip iyice karıştırılır. Sonra hacmi 3790 mililitre (1 galon) Olunca ya kadar damıtık su veya iyi kalitede musluk suyu İlave edilir.
3o) Hazırlanan çözeltinin 85±5 mililitresi alınıp, bir başka kapla hacmi 3790 mililitreye (1 galon) tamamlanıncaya kadar içine damıtık su veya iyi kalitede musluk suyu konur. Böylece ayrıştırıcı çözelti hazırlanmış olur.
3 — DENEYİN YAPILIŞI:
3.1 Numunenin Hazırlanması:
Malzeme, 4.75 mm elekten elenir. Eleğin üzerinde kalan iri danelerin üzerindeki ince danecikler de fırçalanarak elekten geçen ince kısma ilave edildikten sonra, ince kısım iyice karıştırılır.
Numune, kum eşdeğeri deneyi için 4.75 mm eleği geçen malzemeden iki şekilde hazırlanır.
A — Havada Kurutulmuş Numune
4.75 mm elekten geçen malzemeden ölçü kabı ağzına kadar doldurulduktan sonra, kabın tabanı sert bir zemine vurularak numunenin iyice yerleşmesi ve böylece fazla miktarda numunenin ölçü kabına yerleştirilmesi sağlanır.
 Kum eşdeğerinde kullanılan numunenin tamamen temsili bir şekilde alınmasına çok dikkat edilmesi gerekmektedir çünkü, esas numuneden azaltılarak alınan deney numunesi ne kadar az olursa, esas numuneyi temsil etme özelliği o oranda kaybolmaktadır.
B — Yaş Numune :
4,75 mm elekten geçen malzemeden temsili olarak 1000 -1500 gram kadarı ayrılır. Ayrışma ve ince daneciklerin kaybını önlemek için, gerekiyorsa malzeme ıslatılır. Seçilen numune avuç içinde sıkıldığı zaman topak şeklini alıncaya kadar su ile karıştırılır. Bundan sonra numune üzerine nemli bir havlu örtülerek, veya geçirimsiz bir kutuda en az 15 dakika bekletilir.
Hazırlanan yaş numune bir branda bezi üzerine alınır. Branda bezi karşılıklı köşelerinden birbiri üzerine çekilir. Böylece numunenin karışıp homojen bir duruma gelmesi sağlanır.
ölçü kabı bir ele alınır ve bezin ortasında yığılan numunenin tabanına doğru itilir; diğer el ile, ters yönde, ölçü kabına destek yapılır. Numune yığın içerisinde ilerlerken, elle bastırılarak numunenin kap üzerinden taşacak şekilde dolması sağlanır. Böylece ölçü kabı alabileceği en fazla miktarda malzemeyle doldurulur ve
üzeri bir spatula ile düzeltilir. Bundan sonra branda bezi üzerindeki malzeme tekrar karıştırılarak, yeniden numune almaya hazır duruma getirilir.
Kum eşdeğeri bulunacak malzeme asfalt tabakalarının yapımında kullanılacaksa, deney için hazırlanan numunenin 110oC lik fırında kurutulması gerekir.
3.2. Deneyin Yapılışı:
Önceden hazırlanmış olan ayrıştırma çözeltisi, sifon yardımıyla plastik ölçü silindirinde, 10.16* 0.25 cm (4 - 0.1 inç) yüksekliğe gelinceye kadar akıtılır, ölçü kabında hazırlanan numune de, huni yardımı ile plastik silindire boşaltılır. Silindirin tabanı, avuç içerisine sertçe birkaç defa vurularak hava kabarcıklarının çıkması ve numunenin tamamen ıslanması sağlanır.
Bundan sonra ölçü silindiri sarsılmadan 10*1 dakika bekletilir. Bu sürenin sonunda tıpası takılan silindir, kendi ekseni etrafında döndürülerek ve sallanarak tabanda toplanan numunenin gevşemesi sağlanır. Daha sonra ölçü silindiri, aşağıda anlatılan metotların birisi uygulanarak çalkalanır.
1) Mekanik Sallayıcı:
Ağzı kapatılan plastik silindir, mekanik sallayıcıya yerleştirilir ve kronometre ayarlanarak 45 *1 saniye çalkalanır.
2) Elle Sallayıcı:
Sağlam bir yere oturtulan sallayıcının üst kısmına plastik silindir yerleştirilir, salınım sayıcı göstergesi sıfıra ayarlanır. Sallayıcının tam önünde durulur ve ci hazın salınım yapan kısmı üzerindeki ok, sağ çelik yayın el yardımı ile itilerek ka pağın üzerindeki sol işaret çizgisine getirilmesi ile salınım sağlanır. Ok, kapak üzerindeki sağ işaret çizgisine gelince, tekrar sağ elin sert bir darbesi ile sistem salınımına devam ettirilir. Kapak üzerindeki sayaçtan sistemin devir sayısı oku nur. Salınımların düzenli olması için, vücut sabit tutulmalı, sadece el ve kol hare ket ettirilmelidir. Salınım sayısı 100 oluncaya kadar çalkalama işlemine devam edilir.
3) El Metodu:
Ağzı kapalı silindir yatay olarak uçlarından tutulur ve bir doğru boyunca salı nım aralığı 22.86 + 2.54 cm olacak şeklide çalkalanır. Bir gidiş geliş, bir devir ka bul edilerek, silindire yaklaşık olarak 30 saniyede 90 salınım yaptırılır. Salınımların düzgün bir şekilde ve aynı hızla yapılabilmesi için, deneyi yapan kişinin sadece kollarını dirsekten aşağıya hareket ettirmesi gerekir.
Çalkalama işlemi tamamlandıktan sonra ölçü silindiri deney masasının üzerine konur.
Ayrıştırıcı çözeltiye bağlı olan sulama tüpü ile silindirin iç yüzeyindeki toprak danecikleri yıkandıktan sonra tüp, silindirin tabanına doğru malzemenin arasın dan çevrilerek daldırılır.
Bu sırada, çözeltinin silindire akması devam etmelidir. Böylece iri malzemenin içerisindeki ince danecikler süspansiyon haline gelirler. Sulama tüpünün malzeme içerisinde döndürülmesine,çözelti seviyesi 38 cm (15 inç) oluncaya kadar devam edilir. Sonra sulama borusu yavaş yavaş malzemenin içerisinden ve ölçü silindirinden çıkartılır. Silindir içerisindeki çözelti yüksekliği tam 38 cm (15 inç) olduğu zaman, çözelti akışı durdurulur.
Bu işlemden hemen sonra ölçü silindiri deney masasının üzerine olduğu gibi konarak 20±0.15 dakika bekletilir. Bu zamanın sonunda malzemenin üzerinde çökelen (silt ve kil gibi) ince malzemenin üst seviyesi okunur. Eğer 20 dakika sonunda kilin üst seviyesi okunamıyorsa, ölçü silindiri kil seviyesi okunabilecek
duruma gelinceye kadar olduğu yerde bekletilir. Sonra kil seviyesi okunur ve bekleme zamanı yazılır. Toplam bekleme süresi 30 dakikayı geçerse, deney aynı malzemeden üç ayrı numune üzerinde tekrarlanır. Bu üç numune ile yapılan deneyde en kısa bekleme süresine sahip olanının kil seviyesi okuması, gerçek değer olarak alınır.
Kil okuması alındıktan sonra, pabuç aşağıya gelecek şekilde ağırlıklı sis tem ölçü silindirinin çerisine, papuç kum tabakasının üzerine oturuncaya kadar indirilir. Bu İşlem yapılırken papucun ölçü silindirinin kenarlarına değdirilmeme sine dikkat edilmelidir. Papuçtaki merkezleme vidalarından bir tanesi görününceye kadar sistem ölçü silindirinin kenarına yaklaştırılır. Papuçun merkezleme vidasının alt kısmının, ölçü silindiri üzerinde gösterdiği değer, kum okuması olarak alınır.
Kil veya kum okumaları iki değer arasına düşüyorsa, üstteki değer esas alınır,
örnek : 7.95 kil okuması 8.0 ve 3.22 kum okuması 3.3 olarak alınır. Malzemenin kum eşdeğeri aşağıdaki formül ile bulunur: KE= Kum okuması x 100
Kil okuması
Eğer hesap edilen kum eşdeğeri, tem bir sayı olarak bulunmamışa, elde
edilen değer bir sonraki tam sayıya tamamlanır.

Örnek; 3.3 x 100 = 41.3
 8.0
Bu değer bir tam sayı olmadığından,kum eşdeğeri olarak 42 sayısı alınır. Eğer ortalama bir kum eşdeğeri isteniyorsa, her deneyin kum eşdeğeri yukarıda anlatıldığı şekilde ayrı ayrı tam sayıya tamamlanır. Sonra bu tam sayıların ortalaması alınır ve bulunan değer yine yukarıda anlatıldığı şekilde tam sayıya tamamlanır.
örnek: Aynı malzeme üzerinde yapılan 3 deneyde bulunan kum eşdeğerleri 41.2; 43.8; 40.0 olsun. Bu değerler lam sayılara tamamlandıktan
sonra toplanıp üçe bölünür, 42+44+41 = 42.3 Bulunan bu ortalama
 3
değer de, görüldüğü gibi tam sayı değildir. Bu değeri de bir sonraki tam sayıya
tamamlayarak malzemenin kum eşdeğeri 43 olarak alınır.

4 - DENEY YAPILIRKEN DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR
Deney masasının deney süresince hiç bir şekilde sallanmaması gerekir. Aksi halde süspansiyon durumundaki malzeme normal olmayan bir hızla çökelir.
 Deneyden sonra plastik ölçü silindirinin güneş ışığında bırakılmaması gerekir
Bazen ayrıştırıcı çözelti saklandığı kapta, ölçü silindirinde ve sulama tüpünde tortulaşabilir. Meydana gelen tortulaşmanın temizlenmesi İçin, ayrıştırıcı çözelti ile aynı derişiklikte sodyum hipoklorit hazırlanır ve bununla tortulaşmanın olduğu yerler yıkanır. Bunun İçin de temizleyici çözelti, tortulaşmanın olduğu yerde bir gece bırakılmalıdır. Bundan sonra ölçü silindiri temiz su ile yıkanır.
Bazen, sulama borusunun ucu kum taneleri ile tıkanabilir. Bu kumların borudan çıkartılması sırasında borunun ucundaki deliklerin genişletilmemesine dikkat edilmelidir. Herhangi bir kimse kum eşdeğerinde çalkalamayı el sallayıcısı veya elle yapıyorsa, bu konuda deneyimli olmalıdır. İki metot için de aranan deneyim aynıdır. Personel hangisinde daha çok başarı gösteriyorsa o metotla çalıştırılmalı, tecrübeli olduğu deneyi uygulayarak herhangi bir temsili numune üzerinde tam ve ke sin sonuçlar elde edebilecek kapasitede olmalıdır. Bu tip personelin aynı malzemede yapacağı üç ayrı deneyin ortalamaları arasındaki fark, en çok ±4 olmalıdır ve bu değer, mekanik sallayıcı kullanılarak bulunacak değerle karşılaştırılmalıdır. Eğer elemanlar elle sallama metotlarından kesin sonuçlar alamıyorlarsa, ve elle sallayıcılarla mekanik, sallayıcılardan bulunan değerler farklı İse, elle sallama metodundaki devir sayısında bir değişiklik yapmaksızın mekanik sallayıcıdan bulunan sonucu elde edinceye kadar deneye devam edilmelidir.
Eğer personel elle sallamayla kesin sonuçlar elde edebiliyor, fakat bulunan değerlerin ortalaması mekanik sallayıcıda bulunan değerlerin ortalamasından ±4 den daha fazla çıkıyorsa, elle sallamada devir sayısı elde edilen değerlere göre, önceden tahmin edilen miktarda değiştirilir. Devir sayısı arttırılırsa, bulunacak kum eşdeğeri değerleri azalır, veya aksine devir sayısı azaltılarak kum eşdeğeri değerleri yükseltilir. Her seferde öç deney yapılıp ortalaması alınarak, mekanik sallayıcı İle yapılan üç deneyin ortalaması ile karşılaştırılır.
İki metot arasındaki ±4 sapma, deneyi yapan kişinin deneyimi arttıkça azalır. Personelin deney üzerindeki tecrübesi, mekanik sallayıcıyla el sallayıcısından bulunacak değerler arasındaki fark karşılaştırılarak anlaşılır.
















Yorumlar (0)add
Yorum yazın
Yazı Alanını Küçült | Yazı Alanını Büyüt

busy
 
S  0  1  2  3  4  5  6  7  8  9  10  11  12  13  14  15 - NBA - NBA Forum
RSS | Türkiye'nin KALİTE KONTROL Portalı Go to top
Reklam Gizlilik Politikası